چوغ الف

پاره هایی از لا به لای کتاب ها، در زمینه ی مردم شناسی

چوغ الف

پاره هایی از لا به لای کتاب ها، در زمینه ی مردم شناسی

نویسندگان

۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «آغاز سال» ثبت شده است

" در سال فصلی، یعنی چهار فصل تمام ِ سه ماهه، زمانی نیز بوده که سال با آغاز زمستان شروع می شد، یعنی در دی ماه، که روز نخست آن را خرم روز می نامیدند و جشن خرم روز در اول دی ماه، مطابق می شود با آخر دسامبر در تقویم میلادی. دی از واژه ی دذوه (dazva) درآمده، به معنی آفریدگار و خداوند (دَثوشَه / dacusha). 
ابوریحان بیرونی می گوید: " دی ماه، و آن را خورماه نیز گویند. نخستین روز آن، خرم روز است و این روز و این ماه هر دو به نام خدای تعالی که هرمزد است نامیده شده..." 
جشن آغاز سال، با هر فصلی که شروع می شده است، مراسم نوروزی منتقل بدان بوده است. در مهرگان که سال با آغاز اعتدال خریفی یا پاییز شروع می شد، ملاحظه می شود که مراسم بارِعام ِ شاهان و دادخواهی مردمان و ... که غزالی، جاحظ، بیرونی و نظام الملک و دیگران یاد کرده اند و در نوروز انجام می شد، در مهرگان نیز برقرار است و بیرونی همین مراسم را در آغاز دی ماه و روز نخست آن را خرم روز گفته است. "

  • چ.الف
" در نزد ایرانیان باستان سال به دو بخش تقسیم می شد: تابستان "هَمَه" و زمستان "زَیَنَه"، تابستان هفت ماهه از آغاز بهار و فروردین ماه بوده تا پایان مهرماه و زمستان بزرگ که از اول آبان ماه تا پایان اسفند و پنجه ی بزرگ یا ایام کبیسه در شمار بوده. به نظر می رسد که ایرانیان شمالی که دین و آیین زرتشتی نیز داشته اند، آغاز سال را با اعتدال ربیعی یا قرار گرفتن برج حَمَل در آفتاب شروع کرده و آن را جشن می گرفته اند. اما ایرانیان جنوبی آغاز سال را با ابتدای فصل سرد و زمستان ِ پنج ماهه برگزار کرده و جشن مهرگان را بسیار گرامی می داشتند. واژه ی سال در فُرس باستان، مشتق از کلمه ی سَرِدَ به معنی سرد است و به همین جهت سال را با فصل سرد شروع می کردند. چنان که بعدها در لهجه های جنوبی ایرانی نیز نوروز به "نوسَرْد" و "نَوَسَرْد" مشهور شد. البته ساسانیان از شمار ایرانیان جنوبی محسوب می شدند، اما چون از رسوم و آیین زرتشتی پیروی کردند، نوروز را به جای مهرگان آغاز سال قرار دادند. اما مهرگان را نیز با همان شکوه و جلال و شعایر و تشریفات ِ دیرین برقرار و نگاه داشتند...
... آغاز هر ماه و سال نزد ایرانیان مقدس بوده است و مراسم دینی انجام می داده اند. تقدس آغاز ماه بدان سبب بود که روز اول هر ماه به نام خداوند، هرمزد نام داشت و در این روز نمازهای ویژه ای تلاوت می شد و به ویژه چون آغاز ماه و سال مصادف می شد، این به فال نیک گرفته می شد و با جشن و شادیهمراه بود، چنان که منوچهری گفته: " اورمزد است و خجسته سر سال و سر ماه". تیمّن و تبرک روز اول ماه در ایران اسلامی هم چنان باقی ماند و با تغییر دین، روزهای اول ماه قمری مقدس شمرده شده و ایرانیان آنرا بسی محترم شمرده و اعمال مذهبی ِ ویژه ای به جای می آورند. "

  • چ.الف

  " در ایران کهن، آغاز سال در آغاز بهار ( اعتدال بهاری ) بوده؛ ولی به علت کوتاهی در محاسبه ی کبیسه، دگرگونی در آن پیدا شد. زمانی آغاز سال، اول تابستان ( انقلاب صیفی ) و ماه تیر بود و در دوره ای چنان که ابوریحان بیرونی آورده است، سال با اول تابستان ولی با نام فروردین آغاز می شد و در نتیجه اعتدال بهاری در اول دی ماه بود. زمانی نیز آغاز سال در اول زمستان ( انقلاب شتوی ) و دی ماه و هنگامی آغاز سال در اول پاییز (اعتدال پاییزی) مهر ماه بود و در دوره ای، سال ثابت ( بهیزکی ) در ایران از نوزده حمل ( نوزده فروردین ) آغاز می شد. و سرانجام با رواج گاهشماری جلالی، آغاز سال بر اعتدال بهاری و آغاز فروردین استوار ماند و گاهشماری قمری یا مهی یا هلالی که بعد از اسلام در ایران رواج یافت، امروز بیشتر جنبه ی دینی دارد. " 


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف