چوغ الف

پاره هایی از لا به لای کتاب ها، در زمینه ی مردم شناسی

چوغ الف

پاره هایی از لا به لای کتاب ها، در زمینه ی مردم شناسی

نویسندگان

۱۹ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «آیین» ثبت شده است

" بنا بر گاهشماری ایران پیش از اسلام، همه ی ماه ها سی روز است - به جای روزهای هفته - هر یک از سی روز ِ ماه، نامی معین دارد. و روزهای ماه - مانند روزهای هفته در گاهشماری کهنِ اروپایی* - نام ستارگان و ایزدان را دارند، که به ترتیب عبارت است از: 

روز نخست هر ماه: اورمزد، ۲: بهمن، ۳:اردیبهشت، ۴: شهریور، ۵: سپندارمذ، ۶: خورداد، ۷: اَمرداد، ۸: دی به آذر، ۹: آذر، ۱۰: آبان، ۱۱: خور، ۱۲: ماه، ۱۳: تیر، ۱۴: گوش ( گئوش)، ۱۵: دی به مهر، ۱۶: مهر، ۱۷: سروش، ۱۸: رشن، ۱۹: فروردین، ۲۰: ورهرام، ۲۱: رام، ۲۲: باد، ۲۳: دی به دین، ۲۴: دین، ۲۵: اِرد، ۲۶: اشتاد، ۲۷: آسمان، ۲۸: زامیاد، ۲۹: مانتره سپند، ۳۰: انارام.

و نام ۱۲ ماه نیز در میان سی نام روزها است و در هر ماه که نام روز با نام ماه یکی بود، آن روز را جشن می گرفتند. بدین ترتیب جشن های دوازده گانه ی سال عبارت بودند از: فروردینگان ( ۱۹ فروردین ماه)، اردیبهشتگان (۳ اردیبهشت ماه)، خوردادگان ( ۶ خردادماه)، تیرگان ( ۱۳ تیرماه)، امردادگان( ۷ اَمرداد ماه)، شهریورگان (۴ شهریورماه)، مهرگان ( ۱۶ مهرماه)، آبانگان ( ۱۰ آبان ماه)، آذرگان ( ۹ آذرماه)، دیگان ( ۸ و ۱۵ و ۲۳ دی ماه**)، بهمنگان، بهمنجه ( ۲ بهمن ماه)، سپندارمذگان ( ۵ اسفند ماه)...

گاهشماری دینی زردشتیان که در هر ماه، چهار روزش نابُر*** است و نباید گوسفند کشت و نه گوشت خورد، بر پایه ی محاسبه ی نام های سی روز ماه است و هنوز زردشتیان - به ویژه در یزد - به آن عمل می کنند.

*" ریشه ی واژگانی روزهای هفته در زبان های اروپایی از نام ستارگان و ایزدان است: یکشنبه ( از نام خورشیدت Sunday )، دوشنبه ( ماه Monday در انگلیسی و lundi در فرانسه)، سه شنبه ( بهرام یا مریخ Mars, mardi)، چهارشنبه ( تیر یا عطارد mercur, mercredi)، پنج شنبه ( برجیس یا مشتری Jupiter, jeudi)، جمعه ( ناهید یا زهره Venus, vendredi)، شنبه ( کیوان یا زحل saturne, samedi)."

**" دی نام خداوند است و در این ماه، سه روز به نام دی است و روز اول اورمزد نیز نام خدا است. در ایران پیش از اسلام در ماه دی چهار روز را جشن می گرفتند ( اول، هشتم، پانزدم و بیست و سوم)."

***" روزهای نابُر و پرهیز عبارت است از بهمن(دوم)، ماه(دوازدهم)، گوش(چهاردهم) و رام( بیست و یکم)."


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف

" مردم شناسان بر این باورند که پیدایش گاهشماری و به یاد سپردن فصل ها، بایستی با آغاز دوران کشاورزی همراه باشد، زیرا جامعه ی کشاورز، به ناگزیر، برای ماندن در یک سرزمین، نیازمند شناختن و دانستن زمان مناسب ِ کاشتن و پاس داشتن و برداشتن بود. و از این رو است که بسیاری از جشن ها و آیین های کهن با زمان کاشتن یا برداشتن فرآورده های کشاورزی پیوند دارد. 

کهن ترین گاهشماری ها قمری است، چه زمان دگرگونی های هلال اول ماه، ماه تمام و هلال پایان ماه، برای مردم بیشتر محسوس بود.برای هر یک از این مرحله ها، به ویژه " ماه نو و ماه تمام "* آیین هایی برگزار می کردند که هنوز برخی از آن ها برجاست. "

*" این باور در بین عامه هست که پس از دیدن ماه نو، باید به آب، آینه، زر و ... نگاه کرد( محرم به زر، صفر به آینه)، در هنگام سفر نباید به ماه نو نگاه کرد.  در جنوب فرانسه این باور هست که درخت را باید روزهایی برید که ماه تمام است وگرنه چوب آن از داخل می پوسد."


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف
" زمان آغاز و انگیزه ی برگزاری و ماندگاری ِ بسیاری از جشن ها و آیین های کهن روشن نیست... با گذشت سده ها و هزاره ها و نیز دگرگونی ها و تحولی که در شیوه ی برگزاری به وجود آمده است و می آید، هاله ای از باور و حرمت عامیانه - رسمی و غیر رسمی - جشن ها را در بر گرفته و به آن ها رنگ و سیمای اسطوره ای، که از نیاکان به ارث رسیده، بخشیده است؛ و اسطوره های های پیدایش در همه ی جامعه ها، زمینه ی اعتقادی و دینی دارد. 
در گروه ها و جامعه های ایتدایی، جشن ها خود نوعی آداب و مناسک دینی است و برای خوشنودی نیروهای ماوراءالطبیعه و در پیرامون توتم قبیله برگزار می شود."


  • چ.الف

" در بسیاری از شهرها و آبادی ها، به مناسبت ها و انگیزه هایی چون درو، برداشت خرمن، انگورچینی، آغاز زمان ماهیگیری، تقسیم آب و ... یا رویدادهای دینی و دیگر انگیزه ها و مناسبت ها، آیین ها و جشن هایی برگزار می شود که ویژه ی منطقه و محلی معین است و در شهرها و آبادی های دیگر دیده نمی شود.* "

* در پژوهش های مردم شناسی ، این گونه آیین های محلی گردآوری می شود.


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف

" از دوران های کهن، جشن ها همراه با اسطوره ها و افسانه هایی درباره ی پیدایش آن ها، بر جای مانده است، چون نوروز، تیرگان، مهرگان، یلدا و سده. این جشن ها بی گمان در آغاز برای یادآوری فصل ها و تنظیم برنامه های کشاورزی بوده است و با گذشت زمان، مناسبت ها و داستان های دیگر به آن افزوده شده است. "


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف

" ۱. جشن ها و آیین های باستانی و اسطوره ای و فصلی؛

۲. جشن ها و آیین های دینی و مذهبی؛

۳. جشن ها و آیین های ملی، میهنی، حکومتی؛

۴. جشن ها و آیین های خانوادگی؛

۵. جشن ها و آیین های منطقه ای، که در همه ی شهرها برگزار نمی شود و ویژه ی یک شهر یا یک روستا است و از نظر موضوعی در رده بندی ۱ و ۲ و ۳ جای دارد. "


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف

" جشن ها و آیین های کهن ایران، تا آن جا که آگاهی داریم، همه با شادمانی و سرور همراه است؛ تا جایی که در آیین و کیش زردشتی گریستن بر مردگان " ناشایست " است و کسی که بر مردگان گریه کند، در روز بازپسین، بادافراه ِ *سخت دارد. یگانه مورد سوگواری کهنی که سراغ داریم، " سوگ سیاوش" است که تا سده ی چهارم هجری در بخارا برگزار می شده است. "

* ( اَ ) جزا، کیفر، بدی.


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف

" بسیاری از جشن ها، با قربانی کردن و خوردن گوشت آن همراه است. در برخی از قبیله های ابتدایی که به آدم خوار* معروف اند، یکی از کسان قبیله، یا یکی از دشمنان قبیله را که اسیر است، قربانی می کنند و همه به صورت گروهی از آن می خورند. قربانی کردن حیوان ( گوسفند، گاو، شتر) و نیز انسان در جشن ها، با شادمانی و سرور همراه است. برای نمونه می توان از " عید قربان" نام برد. قربانی کردن شتر در کاشان معروف است؛ که شتر را آرایش نموده و با شادمانی در شهر می گردانند و پس از آن قربانی می کنند. در بین دین ها، تنها دین زردشتی است که قربانی کردن را قدغن کرده است. "

*" اِوانس پریچارد، از مردم شناسان معروف انگلیسی، بر این عقیده است که این آدم خوارگی، برای غذا نبوده، بلکه یک رسم دینی و یا نشانه ی پیروزی بوده که جنبه ی نمادین داشته است."


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

  • چ.الف

" فِصح یا پِسَح، پانزدهمین روز از ماه نیسان* روز بیرون آمدن بنی اسرائیل از مصر است. برای مسیحیان، عید فصح (پاک= paques) روز رستاخیز حضرت عیسی است. "

* ماه ِ نیسان ِ رومی برابر با ماهِ اردیبهشت شمسی است.


. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز


  • چ.الف