" سیاوش از یک پدیده ی توتمیک به یک شاه ـ خدای کشاورزی تبدیل شده است...
... اصولاً در آسیای مرکزی، زندگی کشاورزی دنباله ی کوچ نشینی است. در اسطوره ی سیاوش اشاره هایی هست که نشانه ی تحول از کوچ نشینی به زندگی کشاورزی است. در این داستان هم مثل بسیاری دیگر از داستان های شاهنامه، برون همسری وجود دارد و منشأ برون همسری در کوچ نشینی و زندگی دامداری است، موارد دیگر در شاهنامه هم مشمول همین حکم و معروف ترین آن ها همسرگزینی ِ رستم، قهرمانی از قوم سکا است. "
مطالب مرتبط: رابطه ی داستان سیاوش و زندگی کشاورزی
" برقراری ِ جشن سال، نمی تواند نتیجه ی پدید آمدن اسطوره باشد، بلکه برعکس، عامل آن است؛ بدین معنی که باور داشتِ اسطوره ای در ارتباط با کِشت و امثال آن، معلول شناخت ِ زمان و رویش و خزان است و اگر بهتر باشد، باید گفت اسطوره، جشن و امثال ِ آن، گزارش ِ روحانی ِ پدیده ای مادی است که اگرچه شناخته شده است، اما به صرف شناخته شدن، پاسخ گوی منطق و باورهای انسان ِ عهد ِ نوسنگی نیست، زیرا در الگوی باورهای او همه چیز در قالب جهان شناسی ِ ویژه ای اتفاق می افتد که عامل و صفت حاکم بر آن، تقدس است.
درست در همین قالب است که عاملِ کمک کننده به شناخت پدیده ای طبیعی مثل روییدن، ثمر دادن و زرد شدن و مردن (زمستان)، در تبدیل ِ یک معلول (جشن، اسطوره و امثال آن) وسیله ای برای پدید آمدن موجودی مقدس فراهم می کند و آن گاه انسان، آن موجود را یا می آفریند یا شاه، قهرمان یا خدایی را که کارکرد خود را از دست داده به جای آن می نشاند و این در مورد سیاوش اتفاق افتاده و توتم اسپ به شاه ـ خدای کِشت تبدیل شده است. تا وقتی نیا فقط یک توتم است، اگرچه نیا مرده است، عزاداری ندارد اما وقتی تبدیل به خدای باروری و امثال آن شد، مرگ او با عزا همراه می شود، وانگهی از آن جا که توتم دائماً با نقش یا تندیس ِ خود تکرار و بر خانه، سر گور و امثال آن نصب می شود و توقعاتی را که از او می رود، بر می آورد، مرده انگاشته نمی شود یا دست کم به مرگ او اندیشیده نمی شود، اما شاه ـ خدای کشت چنین نیست. او نه تنها یک مرگ اساسی، اصلی و ازلی دارد، بلکه هر سال با خزان می میرد و با بهار زنده می شود. "
" سیاوشان، آیین سوگ سیاوش است. آیین نه در معنای رسم، بلکه در معنی فرهنگ دینی، چنان که آیین ورزانِ یک دین، به آن عمل می کنند...
...سیاوشان آیینی کهن و برخاسته از آسیای مرکزی است که تعیین تاریخ دقیق پیدایش آن به کمک اسناد و مدارک موجود ممکن نیست. قرائنی که از راه مطالعات عمومی ِ مربوط به تاریخ تمدن، باستان شناسی و مردم شناسی به دست آمده است، گویای نخستین شکل آن در دوره ای است که بیشتر آیین های کشاورزی به آن دوره می پیوندند: عصر نو سنگی...
...این اسطوره در کهن ترین شکل های موجود خود از دو نهاد حکایت می کند: الف: بخشی از اسطوره که با توتم اسپ مربوط است، ب: بخش دیگری که حاکی از یک آیین یا اسطوره ی کشاورزی و پیدایشِ شاه ـ خدایی از جامعه ی کشاورزی است. "