نقش اتحادی اسطوره

" در عهد کشاورزی، رابطه ی انسان با گونه های گیاهی در دو سطح جامعه شناسی و مذهب، بارز است و نقش اسطوره یکی کردن این دو جنبه است... اصولاً اسطوره می کوشد بسیاری از باورها و قراردادها را ـ همانا بی آن که همگن باشند ـ یکی کند و اسطوره ی سیاوش هم یکی از آن هاست. " 

سیاوشان

توتم اسب

" ۱ـ سیاوش، نخست به معنی اسب نر و سیاه و سپس دارنده ی اسب نر ِ سیاه (سوار/ شاه) است. اگر کوچک ترین تردیدی در این زمینه وجود داشت، اکنون می توان آن را سراسر برطرف کرد، در کهن ترین مدارک نوشته ی ما، یعنی اوستا، نام او syāvarsan و مرکب است از siyā به معنی "سیاه" و varsan به معنی "اسپ نر"... در مورد سیاه بودن این اسپ، قرائن مهم و فراوانی وجود دارد که یکی از آن ها، کوزه ی مرو است...

۲ـ سیاوش از خاندانی است که در ترکیب اسم عده ی زیادی از آنان، واژه ی اسپ دیده می شود*. سیاوش نخستین نفر از کیانیان است که نام او با اسب ساخته شده است... سیاوش در ابتدا اسپ و سپس سوار است، آن گاه از حد سوار (شاه) هم بالاتر می رود، جای یکی از خدایانِ هند و اروپایی را می گیرد و نیرومندترین خدای آسیای مرکزی می شود. با توجه به این که توتمیسم در بسیاری جاها تنها به صورت نام گذاری ساده باقی مانده است، تحول آیین سیاوش از مرحله ی پیدایش تا روزگار نوشته شدن اسطوره ی آن و این مقدار تغییر در طول زمانی دراز( مرحله ی شکار، نوسنگی/ کشاورزی تا جوامع طبقاتی شده ی آریایی و فئودالیسم** آسیای مرکزی )، قابل درک است. 

۳ـ در روایات ایرانی ( مثلاً شاهنامه )، سیاوش برای فرزند خود، کیخسرو، سه چیز باقی می گذارد: اسپ، نیزه، زره. سیاوش با اسپ ِ خود وصیت می کند و کیخسرو را به او می سپارد. حال، اسپ نشانه ی وفاداری به توتم و نگهداری آن است. در واقع از توتم خواسته شده است که یکی از فرزندان خود را بپاید. شاید توتم، ریشه ی اختلاف یا یکی از وجوه اختلاف قومی بوده است. نیزه و زره، هر دو به عنوان ابزارهای جادویی که می توان با آن ها به فر (نیروی جادویی شاهان) دست یافت، مدت هاست که شناخته شده است. 

نیزه، زره، جام (جام جهان بین)، مهره (یاره، دستبند) که بیش ترِ آن ها در اسطوره ی کیخسرو، فرزند سیاوش دیده می شود، انواع نشانه های فرّ (فر کیانی یا نیروی فوق العاده) است. همراه شدن اسپ با زره و نیزه و نیزه نیز گویای مرحله ای از تحولِ آیین سیاوش است، جایی که اسب به سوار و سوار به شاه تبدیل شده است. "

* مثلاً لهراسب به معنای "دارنده ی اسب تند" و گشتاسب "دارنده ی اسب رمنده" و...

** نظام فئودالیسم، نظامی اجتماعی- اقتصادی است که در نتیجه ی فروپاشیِ جامعه ی برده داری یا در نتیجه ی فروپاشیِ کمون اولیه به وجود آمده است و علی رغم تنوعِ راه های رسیدن به آن، تقریباً در کلیه ی سرزمین های جهان، البته در هر جا، با ویژگی های مشخص خود وجود داشته است. (ویکی پدیا)

سیاوشان

سیر تاریخی اسطوره ی سیاوش (پیدایش توتم اسپ)

" شواهدی آشکار، حکایت از آن دارد که سیاوش، نخست اسپ (اسب) بوده و از آن جا که آثار آن مخصوصاً در آیین تدفین مردگان بارزتر است، به اعتقادی توتمیک تعلق دارد...

...در این که آسیای مرکزی از گاهواره های تمدن است، تردیدی نیست. ایجاد شبکه ی آبیاری در سرزمین ِ دشواری چون آسیای مرکزی، عامل پدید آمدن، پروردن، تحوّل و گستردن ِ اسطوره ی سیاوش است.. دو رود سیر دریا و آمو دریا با شعبات فراوان و عبور از سرزمین های متنوع، بستر مناسبی برای رشد انسان در این ناحیه بوده است. می دانیم که باورهای توتمیک در دوره های مشخصی از زندگی انسان شکل می گیرد و در هر صورت و به طور عمده متعلق به دوره های پیش از فلز، مخصوصاً از دوره ی شکار و گردآوریِ غذا از کهن سنگی نا دوره ی نوسنگی است. عهد کشاورزی نیز متعلق به دوره ی نوسنگی است؛ بنابران شکل توتمیک سیاوش بایستی در همین دوره و اسطوره ی کشاورزیِ آن، در دوره ی نوسنگی شکل گرفته باشد، امّا بی شک در دورانی طولانی، یعنی تا دوره ی ساسانی (نهایتاً شاید قرن چهارم میلادی) باقی مانده باشد. "

سیاوشان