جشن سوری

" مقارن با تحویل سال یا آغاز پنجه ی کوچک (ده شب به اعتدال ربیعی و آغاز بهار مانده) و یا شب آغاز پنجه ی بزرگ (پنجه ی دزدیده یا اندرگاه) و یا شب آخر سال که شب گاهنبار هَمَسْپَتْمَدَم است و فرَوَهْران یا ارواح درگذشتگان از جایگاه آسمانی خود به زمین می آیند، بازماندگان بر بام ها آتش می افروزند و خوراک می نهند و همچنین در بهترین اتاق خانه یا اتاق تازه درگذشته ای، سفره ای رنگین می گسترند وانواع خوراک ها و نوشاک ها می نهند تا فَرَوَهْران از پذیرایی و صفا و پاکیزگی و نعمت و سازگاری و شادمانی بازماندگان دل خوش شده و آنان را برکت عطا کنند. " 

جشن های آب

روزهای مردگان و " پنج شنبه ی آخر سال "

" یکی از آیین های کهن پیش از نوروز، یاد کردن از مردگان است که به این مناسبت به گورستان می روند و خوراک می برند و به دیگران می دهند. زردشتیان معتقدند که: " روان و فروهر مردگان، هیچ گاه کسی راکه بوی تعلق داشت فراموش نمی کند و هر سال هنگام جشن فروردین به خانه و کاشانه ی خود بر می گردند... 

...یکی از صورت های بر جا مانده ی این رسم، در شهر و روستا، به گورستان رفتن " پنج شنبه ی آخر سال " است، به ویژه خانواده هایی که در طول سال عضوی را از دست داده اند. "

. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

چهارشنبه سوری و قیام مختار

" آتش افروختن شب چهارشنبه ی آخر سال یا شب چهارشنبه ی آخر صفر* را برخی به قیام مختار نسبت می دهند: 

مختار، سردار معروف عرب، وقتی از زندان خلاصی یافت و به خونخواهی شهیدان کربلا قیام کرد، برای این که موافق و مخالف را از هم تمیز دهد و بر کفار بتازد، دستور داد شیعیانبر بام خانه ی خود، آتش روشن کنند و ان شب مصادف با چهارشنبه ی آخر سال بود و از آن به بعد مرسوم شد."

* "در برخی از شهرهای ایران، از جمله ایلام (نوروز آباد)، تویسرکان، کاشان، زاهدان ( قصبه مود) و... " مراسم چهارشنبه سوری" را در آخرین چهارشنبه ی ماهِ صفر برگزار می کنند. و افروختن آتش نیز از رسم هاست."

. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز

چهارشنبه ی آخر سال ( چهارشنبه سوری )

" بی گمان چهارشنبه سوری از رسم های کهن پیش از اسلام نیست. در آن زمان هر یک از روزهای ماه را نامی بود، نه روزهای هفته را. استاد پورداوود در این باره می نویسد: 

آتش افروزی ایرانیان در پیشانی نوروز از آیین های دیرین است (...) شک نیست که افتادن این آتش افروزی به شب آخرین چهارشنبه ی سال، پس از اسلام رسم شده است. چه ایرانیان شنبه و آدینه نداشتند (...) روز چهارشنبه یا یوم الاربعاء نزد عرب ها روز شوم و نحسی است. جاحظ در المحاسن و الاضداد آورده: والاربعاء یوم ضنک و نحس. این است که ایرانیان آیین آتش افروزی پایان سال خود را به شب آخرین چهارشنبه انداختند تا پیش آمدهای سال نو از آسیب روز پلیدی چون چهارشنبه برکنار ماند... 

...یکی از دلیل ها و سندهای دیگری که نشان می دهد چهارشنبه سوری از آیین های پیش از اسلام نیست، می تواند این باشد که مراسم آن در غروب آفتاب روز سه شنبه برگزار می شود. در گاهشماری قمری، آغاز بیست و چهار ساعتِ یک شبانه روز از غروب آفتاب روز پیش است و چهارشنبه سوری، مانند بسیاری از آیین ها، جشن ها و سوگواری های مذهبی، ( چون عید غدیر، نیمه ی شعبان، رحلت حضرت پیامبر (ص)) که بر اساس گاهشماری قمری است، در غروب روز پیش برگزار می شود. نحس بودن چهارشنبه در باورهای عامیانه باعث شده که هنوز بعد از ظهرِ سه شنبه ( یعنی شب چهارشنبه) به احوالپرسی بیمار نمی روند، و پنج شنبه را عامه " شبِ جمعه" می گویند. در صورتی که در آیین های کهن مثل نوروز، مهرگان، سده و ... که بر اساس گاهشماری خورشیدی است، آغاز بیست و چهار ساعت روز، از سپیده دم و یا از نیم شب است. 

آنچه که "چهارشنبه سوری" را به جشن ها و آیین های کهن ایران پیوند می زند، می تواند برگزاری رسم و جشنی به نام "سور"، در روزهای پنجه (خمسه مسترقه) باشد که از آن تا سده ی چهارم، دوره ی سامانیان، آگاهی در دست است."

. آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز