" برگزاری جشن سده در گردهمایی زردشتیان انجام می پذیرد. ولی چنان که از کتاب ها و سندهای تاریخی و اسطوره ای بر می آید، پیدایش و برگزاری این جشن، جنبه ی دینی نداشته است...
...دکتر مهرداد بهار در این زمینه می نویسد: تا آن جا که از اساطیر و متون ایران باستان و میانه بر می آید، سده از جمله آیین هایی نبوده است که در ایران باستان و در ادبیات زردشتی ِ اعصار کهن، رسمیتی داشته باشد. در اوستا و نوشته های پهلوی از آن ذکری نرفته است (...) ولی می توان باور کرد که خود آیینی بس کهن بوده...
... این که برخی از مسلمانان و نیز زردشتیان، جشن سده را از مناسک و آیین های دینی زردشتیان دانسته اند، می تواند به این علت باشد که احترام به آتش و کوشش در پاکیزه نگاه داشتن و نیالودن آن در همه ی کتاب های دینی زردشتیان سفارش شده، در اوستا دارای حرمت ِ زیاد است، در آتشکده رو به آتش مقدس نیایش می کنند* و در ادبیات فارسی، "آتش" و "زردشتی" به هم پیوسته است...
...خانم مری بویْس، شرق شناسی که در ادبیات و فرهنگ کهن ایران و کیش زردشتی متبحر و صاحب نظر است، می نویسد: جشن سده که با زردشتی همخوانی دارد، ظاهراً در آغاز، جشنِ آتش بوده ( در میان سایر ملت ها نیز فراوان دیده می شود ) که در میانه ی زمستان، به این نیت برگزار می شود، تا نیروهای سرما و تاریکی را عقب زده، خورشید را مدد دهند تا دوباره نیرومند شود(...) یکی از هدف های این جشن، گرم کردن آب ها بود، تا دیو یخبندان نتواند آب ها را منجمد کرده و دنیا را در چنگال مرگ آور خود بفشارد...
...شاید نیازی به گفتن نباشد که وارث حقیقی جشن سده (جشن پیدایش آتش) و نیز نوروز و مهرگان، همه ی ایرانیانند. میراثی که از نظر زمانی، پیشینه اش از دیانت اسلام و مسیحی و یهودی و زردشتی فراتر می رود. میراثی که به بسیاری از کشورهای همسایه نیز راه یافت. "
* آتشکده برای نگهداری آتش، پیش از زردشت نیز وجود داشته. مقدسی از ۱۰ آتشکده ی بزرگ، پیش از ظهور زردشت نام می برد و بنای نخستین آتشکده را به فریدون نسبت می دهد.
مطالب مرتبط: جشن سده . جشن سده در عصر حاضر. زمان برگزاری جشن سده. شرکت کنندگان در جشن سده. روند سوزاندن سده. جشن های باستانی و اسطوره ای
آیین ها و جشن های کهن در ایران امروز
