" یکی از رسم های شب یلدا، فال حافظ گرفتن است. اگر رسم ها و آیین های دیگرِ یلدا را میراثی از فرهنگ چند هزار ساله بدانیم (که بایستی چنین باشد)، ولی فال حافظ گرفتن در شب یلدا و نیز در جشن تیرگان در مازندران، در سده های اخیر به رسم های شب یلدا افزوده شده است. "
مطالب مرتبط: جشن های باستانی و اسطوره ای. یلدا. یلدا و تولد عیسی مسیح. انگیزه های پایدار ماندن جشن یلدا. یلدا در عصر حاضر. خوراک شب یلدا.
" خوردنی های ویژه ی شب یلدا، میوه های فصل تابستان چون خربزه، هندوانه، انگور، انار، سیب، خیار، به و مانند آن است. میوه هایی که می بایستی در این شب، تمامی آن ها ( به جز سیب و به ) خورده شود و چیزی برای فردا، یعنی فردای زمستان باقی نماند. میوه هایی را که شب یلدا بر آن می گذشت نمی خوردند*.
آجیل و شب چره که شامل دانه هایی چون گندم و نخود برشته، تخمه ی هندوانه و کدو، بادام، پسته، فندق، کشمش، انجیر و توت خشک است، در بسیاری از شب نشینی ها، مهمانی ها و گردش ها فراموش نمی شد، ولی در شب یلدا می بایست ( و می باید) بر سر سفره باشد.
خوردنی های شب یلدا، در واقع ، میوه و آجیل است، نه غذا. برخی از خانواده ها در شب یلدا، پس از خوردن شام، برای شب نشینی ِ شب یلدا به خانه ی خویشاوند بزرگ تر می روند. "
* شاید نبودن وسیله و امکان نگهداری، چون یخچال و سردخانه یکی از علت هایی باشد که خوراک هایِ شب مانده را نمی خوردند.
مطالب مرتبط: جشن های باستانی و اسطوره ای. یلدا. یلدا و تولد عیسی مسیح. انگیزه های پایدار ماندن جشن یلدا. یلدا در عصر حاضر. یلدا و فال حافظ.
" آیین و جشن ِ شب یلدا یا شب چله ی بزرگ*، تا به امروز در تمامی سرزمین کهنسال ایران و در بین همه ی قشرها و خانواده ها برگزار می شود. یلدا را همچنین می توان جشن و گردهمایی خانوادگی دانست. در شب یلدا خویشاوندان ِ نزدیک در خانه ی بزرگ خانواده گرد می آیند. به بیانی دیگر، در سرمای آغازین زمستان، دور کرسی** نشستن و تا نیمه ی شب، میوه و آجیل و غذا خوردن و به فال حافظ گوش کردن از ویژگی های شب یلدا است. "
* در زبان و باور عامیانه، زمستان به دو چله تقسیم می شود: چله ی بزرگ از اول دی ماه تا دهم بهمن، یعنی تا جشن سده است، که ستاره ی گرما به زمین می رود؛ چله ی کوچک از دهم بهمن تا بیستم اسفند است و به این علت کوچک گویند که از سردی هوا کاسته شده است. ( برخی چله ی کوچک را بیست روز می دانند ).
** ابزارهای گرمازای ِ تکنولوژی جدید و نیز عامل های دیگر، کرسی و فرهنگ مربوط به آن را به دست فراموشی سپرده است. در زمستان ها، استفاده از کرسی برای گرم کردن خانه و دور کرسی نشینی معمولاً از شب یلدا، نخستین شب زمستان شروع می شد و تا پایان چله ی بزرگ - و در برخی خانواده ها تا پایان چله ی کوچک - ادامه داشت. اعضای خانواده از کوچک و بزرگ، دور کرسی که روی آن را میوه و آجیل پوشانده بود، می نشستند.
مطالب مرتبط: جشن های باستانی و اسطوره ای. یلدا. یلدا و تولد عیسی مسیح. انگیزه های پایدار ماندن جشن یلدا. خوراک شب یلدا. یلدا و فال حافظ.
" ۱: شب زایش خورشید ( مهر ) است؛ از باورهای دینی کهن،
۲: بلندترین شب سال، یعنی طولانی ترین تاریکی است؛ نشانه ی اهریمنی ِ شوم و ناخوشایند که از فردا به کوتاهی می گراید.
۳: پایان ِ برداشت ِ محصول صیفی و آغاز فصل استراحت در جامعه ی کشاورزی است. همه ی قشرها و گروه هایی که از فراورده های کشاورزی و تلاش کشاورزان بهره مندند، در جشن نخستین روز دی ماه و برداشت محصول، در شگون و شادی کشاورزان شرکت می کنند. "
مطالب مرتبط: جشن های باستانی و اسطوره ای. یلدا. یلدا و تولد عیسی مسیح. یلدا در عصر حاضر. خوراک شب یلدا. یلدا و فال حافظ.
" در سده ی چهارم میلادی، بر اثر اشتباهی که در محاسبه ی کبیسه ها رخ داد، روز ۲۵ دسامبر را (به جای ۲۱ دسامبر) روز تولد میترا دانسته و تولد عیسی مسیح را نیز در این آغاز سال قرار دادند. بنابر این نوئل* اروپایی همان شب یلدا است، و نوئل واقعی، یعنی انقلاب شتوی** در ۳۰ آذر برابر با ۲۱ دسامبر است.
یلدا لغت سریانی است و به معنی میلاد عربی، و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می کرده اند، از این رو، بدین نام نامیده اند. باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح که در ۲۵ دسامبر تثبیت شده، طبق تحقیق، در اصل جشن ظهور میترا بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند. یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز و درازترین شب سال است. و در آن شب یا نزدیک بدان، آفتاب به برج جدی تحویل می کند و قدما آن را سخت شوم و نامبارک می انگاشتند. در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام می شود.
* "سالروز تولد مسیح".
** انقلاب شتوی یا انقلاب زمستانی که آغاز زمستان است. پس از انقلاب شتوی، طول روزها بلندتر می شود. انقلاب شتوی منشأ بسیاری از جشن ها و آیین های باستانی در فرهنگ ها و تمدن های بشری است. شب یلدا، حنوکا و کریسمس از جمله ی این مراسم است.
مطالب مرتبط: جشن های باستانی و اسطوره ای. یلدا. انگیزه های پایدار ماندن جشن یلدا. یلدا در عصر حاضر. خوراک شب یلدا. یلدا و فال حافظ.
" واژه ی یلدا سریانی و به معنی ولادت است. ولادت خورشید ( مهر، میترا ) و رومیان آن را ناتالیس اَنویکْتوس یعنی روز تولد (مهر) شکست ناپذیر نامند.
بنا بر باور پیشینیان، در پایان این دراز شب، که اهریمنی و نامبارکش می دانستند ( و می دانند )، تاریکی شکست می خورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده می شود و روزها رو به بلندی می نهد.
زایش خورشید و آغاز دی را آیین ها و فرهنگ های بسیاری از سرزمین های کهن آغاز سال قرار دادند، به شگون روزی که خورشید از چنگ شب های اهریمنی نجات می یافت و روزی مقدس برای مهرپرستان بود.
این جشن و آیین، در حدِ جشن نوروز و به روایتی، خود جشن نوروز و سال نو بوده است. "
مطالب مرتبط: جشن های باستانی و اسطوره ای. یلدا و تولد عیسی مسیح. انگیزه های پایدار ماندن جشن یلدا. یلدا در عصر حاضر. خوراک شب یلدا. یلدا و فال حافظ.
" از دوران های کهن، جشن ها همراه با اسطوره ها و افسانه هایی درباره ی پیدایش آن ها، بر جای مانده است، چون نوروز، تیرگان، مهرگان، یلدا و سده. این جشن ها بی گمان در آغاز برای یادآوری فصل ها و تنظیم برنامه های کشاورزی بوده است و با گذشت زمان، مناسبت ها و داستان های دیگر به آن افزوده شده است. "
