پیر ِ شالیار و سیاوشان

" آثاری از اسطوره ی سیاوش در مراسم پیر شالیار (شهریار) ِ کردستان (اورامان تخت) باقی مانده است. این نشانه ها بسیار جسته گریخته و سطحی است و تنها نام ها* راهنمای ما است.

بر اساس اعتقادهای اورامان تخت، دو پیر شالیار وجود داشته اند، یکی پسر جاماسپ از پیروان زردشت که او را از پیشوایان آئین زردشتی و مبلغ آن در اورامان می شمارند. این پیر درباره ی مذهب زردشتی کتاب نوشته که به "معرفت پیر شالیار" معروف است. در ادبیات کردی اورامی، اشعاری درباره ی این پیر و کتاب او که در حدّ اوستا اهمیت داشته وجود دارد. 

اما پیر شالیاری که یادبود جشن عروسی او هرساله در دهم و یازدهم بهمن ماه در اورامان تخت برگزار می شود، پیر شالیار دوم است که به روایت اهالی اورامان تخت در قرن پنجم هجری می زیسته و در سال ۴۸۰ پیامبر اسلام را به خواب دیده است و فردای آن روز اسلام آورده، نام خود را به مصطفی پسر خداداد تغییر داده و در معرفت پیر شالیار دست برده و قسمت هایی را که با اسلام همسویی نداشته حذف کرده است. هرچند مراسمی که برای پیر شالیار گرفته می شود، به شدت یادآور آئین های دین مهر است، اما بخشی از آن با اسطوره ی سیاوش گره خورده است...

...سالانه جشن سالگرد عروسی پیر شالیار در بهمن ماه تکرار می شود، اما از آنجا که جمخانه یا خانقاه محل انجام مراسم گور است و زنان حق ورود به آن را ندارند و از آنجا که شهریار از القاب مهر است، روشن است که مراسمی آئینی و متعلق به دین مهر است که با عناصر دیگری از جمله گوشه ای از اسطوره ی سیاوش گره خورده است. احتمال دارد که آئین سیاوش و آئین مهر، مجموعاً در مراسم پیر شالیار خلاصه شده و رنگ و روی اسلامی یافته باشد. در سیاوشان های آسیای مرکزی، مهر هم وجود دارد." 

* در داستان پیر شالیار(شهریار) ِ دوم، بخارا و شخصی به نام شالیار سیاو(شهریار سیاه) نقش ویژه دارند و همین اسامی برای یادآوری سیاوش کافی است. "در کردی عزا و عزای سیاوش را "سوسیا" یا "سوسیاو" می گویند. " 

سیاوشان